Edebiyata, edebi metinlere ve her şeyden önemlisi hayata şu anahtar cümlelerle bakarsak yapıyı/kurmacayı daha kolay sökeceğimizi zannediyorum:
Anahtar cümle 1: İnsanlığın tarihi üç dönemde incelenir.
Bu dönemler şunlardır:
1.Destan dönemi: Bizde İslamiyet öncesi dönemdir. Gayr-i akli şeyler hayata egemendir.
2.Din dönemi: İslamiyet’in kabulüyle başlar Tanzimat dönemine kadar devam eder. Akıl ve vahiy hayata egemendir.
3.Modern dönem: Tanzimat’la başlar, Cumhuriyet’le hız kazanır vs. Hayata akıl ve mantık egemendir.
İmdi, özellikle ülkemizde bu üç dönemin iç içe geçtiği düşünülebilir. Bu cümleden hareketle, yapı sökümünü henüz gerçekleştiremediğimiz, gerçek zannettiğimizin kurmacalığının henüz farkına varmadığımız söylenebilir.
Anahtar cümle 2: Her dönemin zihniyeti farklıdır.
Şimdi bir zihniyet tanımı yapalım. Zihniyet: Bir dönemin bütün insanlık gerçekliklerini içine alan kavramdır.
Yukarıda destan döneminin insanlık gerçekliklerinde gayr-ı akli şeylerin yansımaları görülür, dedik. Demek ki destan döneminin zihniyetini gayr-ı akli şeyler oluşturuyor.
Din döneminde vahiy merkezli bir hayat inşa edildiğini görürüz. Dolayısıyla zihniyet de vahiy temellidir.
Modern dönemde ise akıl ve mantığın zihniyete daha ziyade yansıdığını görürüz. En azından modern dönemin salt akıl ve mantık sayesinde inşa edilebildiğini söyleyebiliriz.
Anahtar cümle 3: Sanatın temel konusu insandır.
Sanat eserinde insanın dışındaki her şey insana dönük bir mesaj için oradadır.
Söz gelimi eşek mevzubahis edilse de maksat insana bir şey anlatmaktır.
Anahtar cümle 4:Bu metin ne söylüyor?
Unutmayalım ki her yazar bir şey anlatmak ve anlaşılmak için yazar.
Metinleri çözümlemek için şu sorular sorulabilir:
Metin üretildiği dönemin zihniyetini ne kertede yansıtıyor, metnin mesajı nedir, mesajla ilgi ne tür somutlaştırmalar yapılabilir ilah.
sb 06/05/2012
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder