Önceki yazılarımda edebiyat ders kitaplarından ilhamla insanlığın tarihini üç ana başlıkta inceleyebileceğimizi belirtmiştim: Destan dönemi, din dönemi ve modern dönem.
Her dönemin kendine özgü anlayışı ve bu anlayış doğrultusunda ortaya çıkan insan tipi vardır.
Sondan başlayacak olursak modern dönemde hayata akıl ve mantık egemendir ve bu sebeple birey dediğimiz insan tipi boy gösterir.
Bireyin tekrar tekrar tanımını yapmak yersiz. Belki birey için en basitiyle her türlü tutsaklıktan azade insan, denebilir. Ama şu bilinmeli ki birey dediğimiz insan tipi modern zamanlarda ortaya çıkmış ve yaygınlık kazanmıştır. Ülkemizde henüz bu insan tipi çoğunlukta değildir. Bunun bir nedeni – hem de önemlisi- biat kültüründen kurtalamış olmamız.
Birey kavramıyla birlikte vatan, vatandaşlık, hak, hürriyet, eşitlik, yasa, anayasa, meclis, demokrasi kavramları da modern dönemde hayatiyet kazanmıştır.
Önceki dönemlerde bu kavramalara (Eski Yunan’ı istisna tutarsak) rastlamak pek mümkün değildi. Fransız İhtilali’yle neşvü nema bulmuş bu kavramlar özellikle bizde çok yenidir. Bunların çoğunun menşeini Tanzimat’a kadar götürebiliriz. İçselleştirilmesine, benimsenmesine gelince… Galiba daha yolun başındayız.
Birey kavramının mefhum-u muhalifleri
Birey kavramının mefhum-u muhaliflerini modern dönem öncesinde aramak gerekir. Bu da din dönemidir.
Din döneminde bireyin mukabili olan insan tipine teba (tabi olan anlamında), reaya (kelimenin kök anlamı davar sürüsü demektir) ve kul denebilmektedir.
Padişah halka kullarım, diye hitap edebilmektedir ve bütün mülk onundur. Dolayısıyla birey, vatan, vatandaşlık, hak, hürriyet, eşitlik, yasa, anayasa, meclis, demokrasi gibi kavramlardan modern zamanlardaki anlamlarıyla bahsetmek zeka düşüklüğü olacaktır.
Şunun bilincindeyiz, her dönem kendi içinde mütaala edilmelidir. Ama sorun, kimi safdil kardeşlerimizin önceki dönemi hayalhanelerinde ‘kaybedilmiş cennet’ olarak yüceltmeleri. İşte bu aymazlara meseleyi ucundan kulağından çıtlatmaktır yaptığım.
Destan dönemi insanına gelince… Onu konuşmaya bile değmez. Çünkü destan dönemi insan tipi yaşamıyor artık. Yanılıyor muyum yoksa?!
sb 17/10/2012
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder